Nicienie to podłużne i obłe robaki, zdolne do wywołania licznych chorób pasożytniczych u człowieka. Jak dochodzi do zakażenia? Czym się ono objawia?

Nicienie to zwierzęta o wydłużonym kształcie ciała, obłe, zaokrąglone na obu końcach i bez głowy. Posiadają symetrię dwuboczną — podobnie jak ich krewni płazińce — a w ich ciele wyróżnia się część przednią oraz tylną. Cechą różnicującą jest natomiast drożny przewód pokarmowy, który rozpoczyna się otworem gębowym, a kończy otworem odbytowym. Nicienie nie mają układu oddechowego, krwionośnego ani sztywnego i twardego szkieletu. Wnętrze ich ciała jest wypełnione płynem, nadającym im kształt i sprężystość. Dla człowieka największe znaczenie mają nicienie, będące jednocześnie pasożytami zwierząt: glista ludzka, owsik, czy włosień kręty [1]. 

Jak nicienie przystosowały się do bycia pasożytami?

Nicienie wykształciły liczne mechanizmy, dzięki którym mogły wkroczyć na ścieżkę pasożytniczą. Posiadają zdolność przyczepiania się do ściany jelita żywiciela za pomocą specjalnych warg, które otaczają ich otwór gębowy. Pasożytnicze nicienie mogą oddychać tlenowo lub beztlenowo, a wszelkie gazy oddechowe i wodę pobierają całą powierzchnią swojego ciała. Co więcej, ich ciało pokryte jest grubą warstwą oskórka, który chroni je przed urazami mechanicznymi oraz zabezpiecza przed szkodliwym działaniem soków trawiennych ich żywiciela. Nicienie pasożytnicze zwykle przez całe swoje życie przebywają w ciele jednego żywiciela, w którym wykluły się z jaj [1].

Glista ludzka — jakie są jej losy w ciele żywiciela?

Glista ludzka żyje w jelicie cienkim człowieka, gdzie pobiera substancje pokarmowe zawarte w trawionym przez żywiciela pokarmie. Samice glisty są często dwukrotnie większe od samców, mogą osiągać długość nawet 40 cm. Produkują około 200 tysięcy jaj dziennie, z których potem rozwijają się larwy. Takie jaja z larwami mogą przedostać się do środowiska zewnętrznego wraz z kałem, a tam mogą zanieczyszczać wodę, warzywa i owoce. Gdy człowiek zje takie jajo, wówczas ich osłonki ulegają strawieniu w jelitach, uwalniając tym samym larwy. Przebijają one ścianę jelita i przedostają się bezpośrednio do krwiobiegu. Wraz z krwią są rozprowadzane po całym organizmie, aż finalnie trafiają do płuc. Tam przebijają ścianki pęcherzyków płucnych i wędrują do oskrzeli i tchawicy. Podrażniona tchawica wyzwala odruch wykrztuśny, który jest odpowiedzialny za przedostanie się larw glisty do gardła. Ich połknięcie sprawia, że ponownie trafiają one do jelita cienkiego, gdzie dojrzewają płciową i dalej się rozmnażają [1].

Glista ludzka — jakie są sygnały jej obecności w ludzkim organizmie?

Glista ludzka wywołuje chorobę o nazwie glistnica. Może ono przebiegać bezobjawowo, choć w trakcie intensywnej inwazji pasożyta zazwyczaj pojawiają się silne symptomy. Są to m.in.:

• silny kaszel, duszności;
• uczucie dyskomfortu w klatce piersiowej;
• krwioplucie;
• niekiedy gorączka;
• dolegliwości bólowe brzucha [1].

Owsik ludzki 

Owsik ludzki — podobnie jak glista ludzka — ma tylko jednego żywiciela, którym jest człowiek. Pasożyt ten zaraża głównie dzieci w wieku przedszkolnym i ich rodziny, wywołując bardzo zakaźną chorobę — owsicę. W przeciwieństwie do glisty ludzkiej owsiki bytują w jelicie grubym. Nocą dorosłe samice składają jaja w odbycie, a wydzielina je pokrywająca powoduje nieprzyjemne i uciążliwe swędzenie. Dziecko drapiąc się, wprowadza jaja na powierzchnię swojej skóry i pod paznokcie, skąd dalej może trafić na przedmioty codziennego użytku bądź niekiedy bezpośrednio do ust — wówczas dochodzi do samozakażenia. 

Symptomy owsicy to m.in.:

• silny świąd okolic odbytu, nasilający się zwłaszcza wieczorem i w nocy;
• utrata apetytu;
• spadek masy ciała;
• zaburzenia nerwowe;
• niekiedy opóźnienie rozwoju.

Owsicy można zapobiegać przede wszystkim poprzez rygorystyczne przestrzeganie zasad higieny [1].

Włosień kręty

Włosień kręty to rodzaj nicienia-pasożyta, którym człowiek może się zarazić od zwierząt. Bytuje on głównie we wnętrzu mięśni i narządów, a nie tak jak glista lub owsik — w świetle jelit. Włosień atakuje głównie szczury, świnie, dziki, niedźwiedzie, ale również człowieka. Człowiek może się zarazić poprzez zjedzenie mięsa chorych zwierząt, które nie zostało poddane odpowiedniej obróbce cieplnej. Dlatego kładzie się tak duży nacisk na to, aby nie spożywać wieprzowiny i dziczyzny z niepewnego źródła. Każde mięso powinno być przebadane przez weterynarza, nawet to z legalnie upolowanych zwierząt. 

Włosień kręty powoduje chorobę o nazwie włośnica lub trychinelloza. Jest bardzo trudna do wyleczenia, a jej objawy to:

• podwyższona temperatura ciała;
• ból brzucha;
• nudności, wymioty, biegunka;
• zesztywnienie i ból mięśni;
• duszności i trudności w oddychaniu;
• wysypka skórna [1].

Węgorek jelitowy

Węgorek jelitowy wywołuje chorobę pasożytniczą przewodu pokarmowego o nazwie węgorczyca. Bytuje on w ciele człowieka, a źródłem zarażenia jest człowiek wydalający larwy węgorka wraz z kałem. Do transmisji pasożyta może dojść poprzez kontakt z glebą zanieczyszczoną ludzkimi fekaliami, jednak możliwa jest także autoinwazja węgorka namnażającego się w organizmie swojego żywiciela. Węgorczyca występuje głównie w rejonach subtropikalnych i tropikalnych, gdzie panują niskie standardy sanitarne. Niemniej występowanie tej choroby jest możliwe także w klimacie umiarkowanym, zwłaszcza w środowiskach zamkniętych — w więzieniach czy jednostkach wojskowych. 

Od momentu zarażenia do pojawienia się larw w kale mija około 30 dni. Węgorczyca może przebiegać bezobjawowo, jednak możliwa jest także ciężka postać choroby. Objawami są:

• zmiany skórne: zaczerwienienie, bolesność, świąd, obrzęk;
• kaszel, zapalenie płuc;
• ból brzucha, nudności, wymioty, biegunka [2].

Bibliografia:

1. https://zpe.gov.pl/a/robaki-pasozytnicze/DliZ0vVpr (dostęp z dnia 14.02.2022)
2. https://medycynatropikalna.pl/choroba/wegorczyca-strongyloidoza (dostęp z dnia 14.02.2022)